Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı

 Mutlu bir evliliğiniz var, bir de dünyalar tatlısı çocuğunuz… Bütün bu hayatınızı etkileyen değişimlere yeni yeni alışmaya başlamışken, etrafınız “Kardeş lazım bir tane.”,” İki kardeş olsunlar, ileride birbirlerine de destek olurlar.” demeye başladı bile... Hele bir de çocuğunuz “herkesin kardeşi var, benim neden yok?” demeye başladıysa…  Düşündünüz taşındınız… Uykusuz gecelere geri dönmeye hazırsınız, yeni masraflarla da baş edebilirsiniz. Karar verdiniz ve yeni çocuğunuzu kucağınıza aldınız… Peki şimdi herkesin hayalleri gerçekleştiğine göre neden işler yolunda gitmiyor? Büyük çocuğunuz bu kadar çok kardeş isterken şimdi neden “Geri götürün bunu!” diye ağlıyor? Şimdi ne yapacaksınız? (Yavuzer, 2013)

Şunu unutmamak gerekir ki, çocuklar kardeş isterken aslında kendisine oyun arkadaşı istiyordur. Eve gelen bebeğin onunla birlikte oyun oynamadığı gibi bir de anne- babasının bütün ilgisini çekmesi, dolayısıyla anne-babanın kendisiyle daha az ilgilenmesi tam bir hayal kırıklığı olabilir. İşler hiç de beklediği gibi gitmiyordur büyük çocuğun…  Zamanla birbirleriyle rekabet içine girerler, ödül ise anne-babanın ilgisi ve sevgisidir.

Şimdi bir de büyük çocuğun açısından bakalım. Evet, kardeş istemiştir ve anne artık hamiledir. İlk başlarda her şey yolunda giderken, annenin yükü artmıştır. Artık çok fazla hareket edemiyordur, yorgun hissediyordur kendini. Olan enerjisini de yeni gelecek aile bireyine alışveriş yaparak, odasını düzenleyerek geçiyordur. Artık kendiyle uzun uzun oyunlar oynamıyordur. Şimdiden kıskançlık başlamıştır bile… Eve bebek geldiğinde, herkes bebeği görmeye geliyordur, ona hediyeler getiriyordur. Anne-baba bütün enerjisini bebeğe harcıyor, artık kendisiyle eskisi gibi ilgilenmiyordur. Eskiden uyumadan önce okunan hikâye fasılları, birlikte oynanan oyunlar bitmiştir. Hatta bebekle rahat rahat ilgilenebilmek için büyük çocuk bir kreşe yazdırılmıştır bile… 

Ne Yapar?
Çocuğun kıskançlığı normal bir durumdur. Kıskanan çocuk farklı şekillerde tepkiler verebilir.  Bazı çocuk içine kapanıp sessizleşirken, bazıları eskisinden daha öfkeli olup eşyalara, çevredeki insanlara hatta küçük kardeşine zarar verip hıncını çıkarmaya çalışabilir. Bunun yanında, ben de hala küçüğüm mesajı vermek için gelişim döneminde gerileme yaşayabilir. “Bana da annem yemek yedirsin.”, “Benim de altımı bağlayın.” gibi daha önceden yaptığı şeyleri artık yapmayı reddedebilir. Evden ayrılmayı veya okula gitmeyi istemeyebilir.

Ne Yapılmalı?
Büyük olan çocuğun kıskanma duygusunu hissetmesi için yaşadığı en büyük neden statü kaybıdır.  Annenin doğumdan sonra, bebeğe daha çok zaman ayırması gerekecektir. Bu yüzden hamilelik döneminden başlayarak çocuğu sürece alıştırmak en doğrusudur. Mesela, anne her gece uyumadan Ali’ye hikaye okuyorsa, hamilelik döneminde bu görevi baba üstlenmeye başlayabilir. Böylece, bebek doğduktan sonra Ali, ona her gece kitap okuyan annesini kaybettiğini dolayısıyla statü kaybettiğini hissetmeyecektir. Bunun yanı sıra yapılan en önemli hatalardan biri büyük çocuğun kardeşini kıskanmaması için söylenen yalanlardır. Örneğin bazı anne babalar büyük çocuk kıskanmasın diye küçük kardeşi onun yanında sevmemeye özen gösterirler. Ya da “Çok yaramaz, zaten beni de hep yoruyor, sen birtanesin.” şeklinde cümleler kurarlar. Unutmayalım ki, anne-baba ailenin yeni üyesini sevdiklerini göstermezlerse, çocuğun da onu sevmesini beklememelidirler. Ayrıca, çocuğa kıskanmasın diye gösterilen aşırı sevgi ve ilgi yolunda gitmeyen bir şeyler olduğu hissini yaşatacaktır.

Siz ne kadar dikkat etseniz de yakın çevrenin etkisi büyük. Gelen yakın misafirlerin “Sen büyüdün artık, bak pabucun dama atıldı.” gibi cümleler söylemesine engel olun. Büyük çocuğunuzun sorumluluk alması, bebeğe gelen hediye paketlerini açması veya kardeşinin odasını gelen misafirlere gezdirmesi gibi sorumluluklar alması rekabet duygusunu azaltıp, sorumluluk almasını sağlayabilir. Fakat eğer çocuk sorumluluk almaya hazır değilse bu konuda ona izin verilmeli ve anlayış gösterilmedir. Çocuğun kıskançlık duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Kendini ifade ettiğinde kınama ve ayıplanmayla karşılaşan çocuk kendini kötü ve suçlu hisseder. Bu kıskançlık duygusunu geçirmediği gibi düşmanca tavrın artmasına neden olabilir. (Yavuzer, 2013)

Büyük çocuğunuzun sakin ve dinlemeye açık olduğu zamanlarda küçük çocuğun kişisel ihtiyaçlarını göremediğini bu yüzden daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu ve ona yardım etmeniz gerektiğini anlatabilirsiniz. Bunun yanı sıra çocukların özel alana ihtiyacı vardır. Çocuğunuzun yalnız kalıp dinlenebilmesine izin vermeli, oyuncaklarının ve eşyalarının güvende olmasını sağlayabilirsiniz. Küçük kardeş abisinin veya ablasının eşyalarıyla ancak o izin verdiği zaman oynayabileceğini bilmelidir.

Çocuklara adaletli davranmak için birine aldığınız şeyin muadilini diğer çocuğa da almaya çalışmayın. Unutmayın ki herkesin ihtiyaçları farklıdır. Adaletli davranmak için yapılan gereksiz çabalar çocuğun şüpheye düşmesine neden olacaktır.

Bebekle İlgili Hangi İşlerde Yardım İstenebilir?
Çocukların en hoşuna giden isim seçmeye yardımcı olmaktır. Bu sahiplenme hissini arttırır. Bunun dışında biberonunu soğutmak, bebek odasını düzenlemek, kıyafetlerini seçmek gibi aktivitelerde ondan yardım isteyebilirsiniz. Eğer bu konuda gönülsüzse zorlamayın. Çocuğun çok sevdiği bir kıyafeti bu sana artık olmuyor diye kardeşine vermek gibi davranışlar da çocuğun kıskanma duygusunun artmasına neden olabilir.

Ya Kavga Ederlerse?
Anne baba hiçbir zaman çocukların kavgalarının arasında hakem görevi görmemelidir. “Kavgayı kim başlattı bakalım?” sorusu hiçbir işe yaramayacağı gibi çocukların birbirini suçlamasına neden olacaktır. Çocuklar kavgayı kim başlatırsa başlatasın bu durumdan birlikte sorumlu olduğunu bilmelidir. Büyük çocuğa yaklaşımınız “Sen büyüksün kardeşini idare et.” şeklinde olmamalıdır. Bu aralarında kıskançlığa neden olacaktır.  Sakinleşmeleri için onları ayrı odalara alabilirsiniz, birbirlerine zarar vermedikleri sürece tartışmalarında bir sakınca yoktur. Kavga eden çocukları birbirinden uzak tutma yoluna gitmektense onların birlikte eğlenebileceği ortak zamanlar yaratılmalıdır.

Ailenize artık yeni bir yaşam katıldı, bunun heyecan verici ve eşsiz bir duygu olduğunu unutmayalım. Çocuklarınızı anlayıp, ihtiyaçlarını göz ardı etmedikten sonra size işin tadını çıkarmak kalıyor.